Doorzoek het forum
Zoeken met Startpagina
Startpagina Thema's
H Poortinga
Wie kan mij iets vertellen over de ontstaansgeschiedenis en andere informatie van het vioolconcert van Beethoven?
Alvast bedankt
Henk
Dit forum staat op alleen-lezen. Je kan hier informatie zoeken en oude berichten terugvinden, maar geen nieuwe berichten plaatsen.
Naar overzicht van alle forums
Hallo,
In 1807 verkocht Beethoven zijn ‘Vioolconcert in D Majeur, opus 61’ aan uitgever Clementi, voor publicatie in Londen. Hij had het stuk een jaar eerder geschreven voor de violist Franz Clement en opgedragen aan Stephan von Breuning.
Von Breuning was Beethovens trouwste vriend uit diens jeugd en kameraad-leerling. Ze kregen hun vioollessen van Franz Ries.
Het vioolconcert -het enige dat Beethoven schreef voor dit instrument- was amper op tijd af. Tijdens de eerste uitvoering, op 23 december 1806, moest Clement zijn stuk “op het gehoor” spelen. Dat was minder bijzonder dan men zou kunnen denken. Clement had Beethoven tijdens het schrijven van het eerste sologedeelte nog geadviseerd, dus het stuk was niet helemaal nieuw voor hem.
Het werk heeft een klassieke opbouw: Snel-langzaam-snel. Gebruikelijk is de lange orchestrale introductie bij het begin en het ritme op het eind van het eerste deel. Het langzame gedeelte is larghetto en het eindstuk rondo.
Beethoven was zo enthousiast over dit concert, dat hij er een jaar later een pianoversie voor schreef.
Als aanvulling op de inlichtingen over Beethovens vioolconcert van Arthur merk ik nog op:
concerten voor orkest en solist, zoals Beethovens vioolconcert, kenden een cadens (of; cadenza), een “vrij” gedeelte voor de (viool)solist alléén, waarin deze zijn virtuositeit kon tonen. Deze werden dus niet door de componist genoteerd.
De cadenzen in alle drie delen van Beethovens vioolconcert werden door de solist tijdens de uitvoering van het werk dus geïmproviseerd. Lang niet altijd werden deze cadenzen vervolgens door de solist uitgeschreven.
De cadens van Klement is dan ook niet bekend.
Wél zeer bekend zijn de cadenzen die aan het einde van de 19e eeuw de beroemde Weense violist Fritz Kreisler bij Beethovens vioolconcert speelde. Hij noteerde deze ook zelf, en vandaag de dag spelen bijna alle violisten de cadenzen van Kreisler als zij het vioolconcert van Beethoven uitvoeren.
Niettemin staat het een huidige violist nog steeds vrij een eigen cadens te spelen in bijv. Beethovens vioolconcert.
In de loop van de 19e eeuw werd de positie van de componist steeds belangrijker, en het was Beethoven zélf die in zijn laatste,. vijfde pianoconcert, de cadens "dwingend' voorschreef aan de piano-solist. Hier heeft de solist zich dus altijd te houden aan de virtuoze solo-gedeelte, zoals door de componist geoteerd.
Het was Mendelssohn, die als eerste in een vioolconcert (tevens diens enige), de cadens dwingend aan de solist voorschreef.
Tenslotte; Beethoven had gehoopt dat de piano-transcriptie van zijn vioolconcert als zijn “zesde pianoconcert” de geschiedenis zou ingaan. De piano-versie haalt het kwalitatief echter lang niet bij de oorspronkelijke versie voor viool. Daarom is de piano-versie van Beethovens vioolconcert tegenwoordig meer een “curiosum”, dat maar zelden gespeeld wordt.
Vriendelijk dank voor uw aanvulling, meneer Clemens. De cadenzen die we horen, zijn dus genoteerd door de Weense violist Kreisler. Op langspeelplaten of CD's komt de pianoversie van Beethovens vioolconcert regelmatig voor in de serie naast vijf pianoconcerten, als Pianoconcerto in D major, Op. 61. Ja, op de rand van de CD alhier staat afgekort: “Beethoven: Piano Concertos 2&6”!
Zeer interessant wat u meldt; dat de componist de uitvoerder van het stuk een gedeelte vrije ruimte geeft. Weet u ook of Tsjaikovski of Mozart ruimte voor virtuositeit overlieten in hun vioolconcerten?
Tot slot: muzikanten die in de concertzaal aan de uitvoering meedoen, hebben braaf het papier met daarop de partituur voor hun neus. Er zijn er genoeg die de muziek goed genoeg kennen om het zelf te spelen, zonder te spieken. Echter, uit eerbied voor de componist, houdt men het papier erbij. Teneinde de weergave waarop ook de accenten staan, zo naadloos mogelijk te laten aansluiten op wat de componist bedoeld heeft.
Geachte heer Clemens,
Het op 31/01/2009 door mij geschreven stukje, als antwoord op dhr. Poortinga, was een vertaling van ondergetekende. Eigenlijk was dit een gedeelte van de oorspronkelijk in het Engels geschreven beschrijving van een CD met als auteur Frits de Haen.
Bij het vertalen stuitte ik op een mij onbekend woord, dat ik na een blik in het woordenboek heb vertaald als “ritme”.
Na uw reactie, waarvoor nogmaals dank, zal ik de originele zin geven; “Customary also is the long orchestral introduction at the start - and cadenza at the end - on the first movement.”
Het woord ‘cadenza’ blijkt dus niet zomaar voor ‘ritme’ te staan…
Arthur
@Arthur; 18 augustus 2009: 18.34uur: Mozart leefde vóór Beethoven, en zijn solo-concerten (voor piano, viool, hoorn, hobo) kenden alle een nog vrije cadens, dat wil zeggen: een cadens die door de uitvoerende vrij mocht worden ingevuld, zoals dus ook nog in Beethovens vioolconcert het geval was.
Net zoals Fritz Kreisler de meest bekende, en tegenwoordig ook meest gespeelde, cadens bij Beethovens vioolconcert optekende, zo zijn er ook “standaardcadenzen” bij een aantal pianoconcerten van Mozart ontstaan. Er zijn enkele cadenzen bij Mozarts pianoconcerten van Mozart zélf overgeleverd, maar ook Beethoven en zelfs de twintigste eeuwse componist Benjamin Britten schreven cadenzen bij bepaalde pianoconcerten van Mozart, die veelvuldig gespeeld worden door hedendaagse pianisten. .
Niettemin houdt een hedendaags pianist de vrijheid om bij piano- en vioolconcerten van Mozart zelf een cadens te spelen, omdat Mozart dus aan de uitvoerende die vrijheid liet. Ook de cadenzen in Mozarts vioolconcerten waren vrij, of er hier echte latere “standaaardcadenzen” van opgetekend zijn, weet ik niet.
Tjsaikowski, bekend romanticus ná Beethoven, schreef de cadens voor zijn enige vioolconcert zélf geheel uit, dus daaraan is de hedendaagse uitvoerende violist dus gebonden. .
